ČAK osamnaest muzeja u okviru Etnološke sekcije Muzejskog društva Srbije učestvovalo je u kreiranju nacionalnog projekta “Tradicija vašara u Srbiji” u okviru kog je pripremljen izuzetno bogat arhivski materijal koji govori o nastanku i razvoju autentičnih vašara u našoj zemlji od sredine 20. veka. Prva zajednička i putujuća izložba na ovu temu do kraja jula izložena je u galerijskom prostoru Zavičajnog muzeja u Paraćinu, a pri tom je obogaćena predmetima koji svedoče o davnašnjoj vašarskoj tradiciji grada na Crnici.
Foto: Z. Rašić
A ona datira čak iz 14. veka, budući da se Paraćin prvi put pominje u povelji kneza Lazara iz 1375. godine kao trg sa panađurom, objašnjava Tijana Pešić, kustos-etnolog ovdašnjeg muzeja. Reč panađur je iz grčkog jezika i prevodi se kao vašar ili sajam, dok sama reč vašar potiče iz Mađarske. Etnološka istraživanja vašara su započela još tridesetih godina prošlog veka i za etnologe je to veoma značajno jer su to mesta gde se odvijala trgovina mnogo pre nastanka tržnih centara, a vremenom su postala i mesta za zabavu.
Zaboravljeni
U PARAĆINU je, objašnjava sagovornica “Novosti”, nekada postojao i vašar 7. jula, na Svetog Jovana. On se praznovao tri dana, ali je vremenom izgubio značaj. U susednim gradovima, Ćupriji i Jagodini, vašari su se takođe razvijali jer je Pomoravlje, zbog dobrih puteva, bilo pogodno za trgovinu.
Foto: Z. Rašić
– Paraćin se svrstava u red gradova sa dugom vašarskom tradicijom. Najznačajniji i “najjači” je jesenji iz 1861. godine, za praznik Svetog Tome. To je bio marveni vašar jer se trgovalo uglavnom stokom i poljoprivrednim proizvodima. Tako se narod pripremao za zimu, prikupljao novac da plati porez… Ostala tri paraćinska vašara su na Đurđevdan, Svetog Iliju i na Vidovdan. Kao što se vidi, vašari se uvek organizuju na verske praznike, kad je “crveno slovo” – podseća Pešićeva.
Izuzetna postavka dokumentuje osobenosti ove narodne manifestacije u različitim krajevima Srbije, čemu je svaki od etnologa dao svoj doprinos, pa se vidi zajednički trud na prezentaciji kulturnog nasleđa, budući da su vašari njegovi čuvari i deo nacionalnog identiteta.